Stuurpennen

Balhoofd: ahead, tapse buizen, half-geïntegreerd? We leggen hier een paar begrippen uit.

Eenvoudig gezegd, is het balhoofd van een fiets (in het engels 'headset') een buis, waar aan beide uiteinden een lager is bevestigd, waarin de as tussen stuur en voorvork draait. Hierbij zijn stuur en voorvork draaibaar ten opzichte van het frame. Zo eenvoudig ligt het in de praktijk niet, omdat er zoveel verschillende soorten balhoofden bestaan. Een balhoofd is als volgt opgebouwd: Aan de onderkant een conus, kogellager en lagercup of lagerschaal. Aan de bovenzijde een conus met afdichting, een lagerring met kogellager, lagercup en een borgring met borgmoer. Hierna beschrijven we enige verschillende balhoofdstellen.

1. Balhoofd met schroefdraad en borgmoer, het draadbalhoofd

Dit is het conventionele balhoofd dat nog bij stadsfietsen wordt gebruikt. De voorvork moet zijn voorzien van schroefdraad. Het balhoofd wordt met behulp van de bovenste cup en contramoer voorzichtig, niet te vast, niet te los, aangehaald. Balhoofden worden in verschillende maten geleverd: 1 inch en 1 1/8 inch, meestal met opschrift of benaming „Classic“.
De lagercups bevinden zich boven en onder het balhoofd en worden met de stuurbuis van het frame samengeperst. Men spreekt dan van „EC“ = External Cup (de erbuiten liggende schalen). Bij een draadbalhoofd moet je ook een zgn. voorbouw, stuurnok, gebruiken die aan het stuur wordt geklemd.

2. Het meest gebruikt: Het 'ahead' balhoofd

Het 'ahead' balhoofd wordt van de schroefdraadloze balhoofden het meest gebruikt. De constructie lijkt op die van het draadbalhoofd, maar de voorvork heeft geen schroefdraad. De borging bevindt zich in de stuurbuis en wordt borgmoer aheadset genoemd. Deze borgmoer functioneert als een moer die d.m.v. een stervormig waaierpatroon aan de buitenkant (of als een zgn. expander bij carbonvorken)in de stuurvork wordt gevat. Voor het instellen van je nieuwe ahead- balhoofd heb je nog een voorbouw en een afdekkap nodig. De lagercups zijn aan de buitenkanten van het balhoofd (EC) en worden met de stuurvork samengeperst. Ook hier zijn verschillende diameters: 1-inch, 1 1/8-inch, 1 1/2-inch of taps toelopende (tapered, conisch) vormen .*.

3. Dan hebben we nog het geïntegreerde balhoofd (IS) en het semi-geïntegreerde balhoofd (ZS):

Bij het geïntegreerde balhoofd worden de cups losjes in beide einden van de stuurbuis gelegd. Men kent dit systeem zowel onder de naam geïntegreerd als volledig geïntegreerd en is te herkennen aan de afkorting (IS). Het voordeel is. dat inbouw en verwisselen zonder inpersgereedschap mogelijk is. Het nadeel is dat, bij beschadiging van de stuurbuis - door een val bijvoorbeeld - de lagerschalen, de cups, niet makkelijk kunnen worden gewisseld. Deze zijn nl. onderdeel van het frame. Hier worden de diameters 1 1/8-inch, 1 1/2-inch of taps toelopend*.

In het geval van een semi-geïntegreerd balhoofd valt aan de frameconstructie onmiddellijk op dat de stuurbuis van het frame behoorlijk dik is. Dit wordt veroorzaakt door de lagercups, die in de stuurbuis worden ingeperst. Het balhoofd verdwijnt a.h.w. in de stuurbuis. Deze constructie wordt Zero Stack (ZS) genoemd. Het voordeel is dat vork en voorbouw dichter bij de stuurpen liggen en dat een vlakkere opbouw mogelijk is. De bevestiging vindt plaats, net als bij de ahead met borgmoer, kap en voorbouw. Bij het semi-geïntegreerde balhoofd worden de volgende afmetingen gebruikt: 1 1/8 inch, 1 1/2-inch en ook taps toelopend*.

*) De benodigde maten voor het balhoofd worden door het frame bepaald. Een gemengd balhoofd, boven 1 ⅛ en onder 1 ½-inch past in vorken met een taps toelopende schacht, onder dikker (1 ½") en boven (1 ⅛"), dus taps.

Het gestandaardiseerde Headset Identificatie Systeem“ (S.H.I.S.)

De standaard S.H.I.S. is door samenwerking van verschillende fabrieken tot stand gekomen. Race Face, Ritchey en Cane Creek o.a. namen hieraan deel. Dit was nodig omdat teveel verschillende maatvoeringen tot klachten van rijders, fietshandelaren en reparateurs leidde. Standaardisering biedt dan de oplossing. Bijvoorbeeld (ZS44/28.6|ZS44/30):
Bovenste lagercup: ZS, betekent semi-geïntegreerd, gevolgd door de diameter van de stuurpen, 44mm, en de binnendiameter van het lager, 28,6 mm. Onderste lagercup: ZS, dus ook semi-geïntegreerd, 44 mm stuurpen en een binnenlagerdiameter van 30 mm.