Versnellings- en remhendels

Verschillende uitvoeringen versnellinghendels voor mountainbikes en racefietsen.

Bijna iedere fiets beschikt over een versnellinghendel. Alleen de zgn singlespeedrijders zullen zich hiervoor niet interesseren. Wij leggen hierna uit waar je op moet letten bij het schakelen.

In principe zijn er twee soorten hendels: Flatbar-hendel en het Schakelsysteem van de racefiets. Deze laatste, de zgn. STI-eenheid, wordt verticaal aan het stuur gemonteerd en dient tegelijk voor schakelen en remmen. De flatbar-hendel wordt aan het rechte stuur van MTB of trekkingfiets gemonteerd en dient uitsluitend voor het schakelen. Gecombineerde schakel/rem-eenheden kwamen nog voor bij MTB's in de jaren 90, maar komen nauwelijks meer voor en dragen bij tot een beter overzichtelijk stuur.

Racefietshendels combineren schakelen en remmen

Sinds de jaren 90 heeft de gecombineerde versnelling/rem-eenheid bij de koersfiets het klassieke hendel aan de onderbuis van het frame vervangen. Ze komen nog voor bij een paar modellen reis- en tijdritfiets van in de vorm van een hendel die apart staat van het remhendel.
De drie grootste producten zijn Shimano, Campagnolo en SRAM. Zij bieden hendels aan die geschikt zijn voor ieder speciaal aandrijfsysteem. Daar moet je wel letten op de verschillende mogelijkheden, bijv. een 11-speed versnellinghendel uit Shimano's Ultegra-groep kan goed een 11-speedsaandrijving van Dura Ace of 105-er versnelling aansturen, maar niet een 10-speeds Shimano Ultegra, of een versnellingssysteem van Campagnolo of SRAM. Zo gaat het ook met de hendels van andere fabrikanten, want zij hanteren andere shiftverhoudingen, overbrengingen. Dat betekent dat je bij iedere „klik“ een specifieke kabelafstand gebruikt, die dan past bij de derailleur en cassette achter. Let dus op de compatibiliteit, de mate waarin systemen samen zijn te gebruiken!
De laatste jaren zijn op de markt gekomen de electronische versnellinghendels voor de Di2-schakelgroepen van Shimano, de Campagnolo EPS-systemen of de nieuwe SRAM eTAP. Hier speelt het onderwerp compatibiliteit speciaal een rol vanwege de gebruikte electronica.

Flatbar-hendels voor mountainbikes en trekkingfietsen

Bij versnellinghendels voor rechte sturen zijn er twee belangrijke producenten, Shimano en SRAM, die 2 ½ verschillende schakelingen aanbieden. Waarom 2 ½? Omdat de draaigreepversnelling (ook „gripshift“ of „twistshift“ van SRAM) een volledig eigen manier van bedienen kent, waarbij de shift door het draaien wordt gewisseld, daarom rekenen we de draaigreep maar voor de helft tot de hendels. Zowel de Rapidfire-modellen van Shimano, als de Trigger van SRAM werken d.m.v. een vingerdruk op het hendel. Daarbij wordt met een grotere onderhendel naar een groot tandwiel of naar het kettingblad geschakeld en met een kleiner bovenhendel naar een kleiner tandwiel.
Een klein verschil tussen de hendels: Bij Shimano wordt het kleine hendel met duim of wijsvinger parallel aan het grote hendel bewogen en bij de Rapidfire-Plus-modellen kan je zelfs twee shifts tegelijk wisselen, terwijl SRAM een hendel levert die onder een hoek van 90° is gedraaid en per enkele shift wisselt. Echter, met het grote hendel van SRAM kun je wel meerdere shifts tegelijk wisselen.
Welke van de twee soorten hendels je het beste bevalt is een persoonlijke kwestie. Welke variant je ook kiest, zorg dat het hendel bij je aandrijving past. De kabellengten spelen een grote rol.

Compatibiliteit bij Shimano

Bij Shimano is dat nog redelijk eenvoudig:

• Shimano 11-speedhendels schakelen alle Shimano 11-speed-MTB-derailleurs
• Shimano 10-speedhendels schakelen alle Shimano 10-speed-MTB-derailleurs
• Shimano 9-speedhendels schakelen alle Shimano 9-speed-MTB-derailleurs
• Shimano 7&8-speedhendels schakelen alle Shimano 7&8-speed-MTB-derailleurs
• De electronische groep XTR Di2, alleen met Di2-racefietscomponenten, en niet met mechanische componenten
• Bij Shimano is het bij de mechanische groepen onbelangrijk of men vóór een 2-speed of 3-speed crankset heeft, omdat men met hetzelfde versnellingshendel beide varianten kan bedienen.

Compatibiliteit bij SRAM

Bij SRAM is het niet zo simpel:

• SRAM 11-speedhendels schakelen alleen SRAM 11-speed-MTB-derailleurs
• SRAM 10-speedhendels schakelen alleen SRAM 10-speed-MTB-derailleurs
• SRAM 9-speed ESP-hendels schakelen alleen SRAM 9-speedderailleurs
• SRAM 9-speed hendels met het opschrift 'Attack' of 'Rocket' schakelen alleen met Shimano 9-speed-derailleurts
• De hendels voor de voorderailleur worden in de 10-speed groepen als 2-speed en 3-speedversie aangeboden.

Voor de 1 x 11 zijn er van Shimano en SRAM geen linkerhendels verkrijgbaar.
Dan zijn er nog de versnellingshendels voor aandrijvingsnaven van Rohloff of Shimano.
I-Spec en Matchmaker kun je ook bij de MTB-versnellingshendels tegenkomen. Zij vormen de technische standaard voor beide producenten om versnellingshendel en rem te combineren. Daarbij is I-Spec de versie ten behoeve van Shimano en Matchmaker de versie voor SRAM. Van beide bestaan verschillende uitvoeringen. Deze artikelen zorgen ervoor dat je stuur wat overzichtelijker wordt...